VIỆC TRÙNG TU NHÀ THỜ ĐỨC BÀ SÀI GÒN

Kính gởi:

• Báo Thể thao & Văn hóa
• PV Văn Bảy

Trân trọng gửi đến Báo TT&VH những ý kiến của tôi:

1 – Thưa ông, có thông tin cho rằng nhà thờ Đức Bà Sài Gòn được thiết kế mô phỏng theo nhà thờ Đức Bà Paris, với phong cách kiến trúc gothic. Thế nhưng nhà thờ Đức Bà Sài Gòn còn pha trộn cả phong cách kiến trúc roman. Điều này cũng bình thường?

Nhà thờ Đức Bà ở Sài Gòn có chiều dài 93m, rộng 35m và cao 57m là một đồ án thiết kế bởi kiến trúc sư người Pháp tên Jules Bourard, là người đã chiến thắng trong một kỳ thi tuyển chọn phương án kiến trúc nhà thờ vào tháng 8 năm 1876, vượt qua 17 đồ án khác lúc bấy giờ.

Phong cách kiến trúc chủ đạo của Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn là Romanesque, với các cuốn xây hình bán nguyệt (Roman arch) rất thịnh hành ở thời đế quốc La mã. Danh từ Romanesque (kiến trúc theo kiểu La Mã) là để chỉ những ảnh hưởng trực tiếp của nghệ thuật & kỹ thuật xây dựng La mã lên các kiến trúc thời Trung cổ ở Châu Âu.

Tuy nhiên, một kiến trúc xây dựng vào cuối TK 19 như Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn còn chịu ảnh hưởng của nhiều phong cách, xu hướng thiết kế sau giai đoạn cao trào của Romanesque. Thông tin cho rằng Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn được thiết kế mô phỏng theo nhà thờ Đức Bà Paris, với sự cải biên pha trộn chỉ với phong cách kiến trúc Gothic là chưa thật sự chính xác. Cụ thể là:

• Những đặc điểm và các chi tiết của kiến trúc Gothic thể hiện qua: hệ thống cửa sổ kính màu và các chi tiết trang trí hình tròn theo dạng bông hồng (rose);
• Những chi tiết của kiến thời Phục Hưng thể hiện qua: sử dụng thủ pháp khoá đá góc tường, lan can con tiện quanh nóc mái…;
• Kết cấu khung kim loại để gia cố các cột và khung xây bằng gạch, đá và các vòm trần bằng cuốn gạch là nét mới trong kiến trúc nhà thờ, đánh dấu thời đại “Kỹ thuật mới” – một trong các xu hướng thịnh hành của kiến trúc giai đoạn Cận – Hiện đại.

Năm 1894, kiến trúc sư Gardès đã thiết kế thêm hai chóp nhọn trên tháp chuông. Xét như vậy thì thấy sự pha trộn “phong cách” ở Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn cũng bình thường như bao nhiêu sự pha trộn khác trong kiến trúc của mọi thời đại mà thôi.

2 – Việc trùng tu nhà thờ Đức Bà Sài Gòn (trên thế giới cũng làm nhiều lần) có thật sự khó khăn không? Hay chỉ khó khăn ở vài khía cạnh? Tại sao?

Việc trùng tu Nhà thờ Đức Bà ở Sài Gòn nếu có tiến hành cũng là việc làm cần thiết để đảm bảo sự tồn tại lâu dài của công trình có tính cách lịch sử cũng như sự phục vụ cộng đồng giáo dân của kiến trúc này. Khó khăn thể nào cũng có, thông thường là sự hiểu biết, kiến thức, kinh nghiệm của những người tham gia các thể loại công việc như: đánh giá, bảo tồn, trùng tu, phục chế… di tích kiến kiến trúc. Ngoài ra, vẫn là vấn đề thường gặp: kinh phí, quản lý xây dựng đô thị…

Nhưng cái đáng lo nhất là tinh thần “trẻ hóa di tích” chỉ còn có 1 tuổi như nhiều nơi ở nước ta từng gặp mấy năm về trước.

3 – Theo ông điều đáng lo nghĩ với các công trình kiến trúc xưa, kiến trúc thời Pháp trong bối cảnh quy hoạch, bảo tồn hiện nay?

Theo tôi, điều đáng lo nghĩ với các công trình kiến trúc xưa, kiến trúc thời Pháp trong bối cảnh quy hoạch, bảo tồn hiện nay nằm cả ở phía những người có trách nhiệm liên quan. Tức là phải có tinh thần & quan điểm thực sự khoa học, cầu thị đối với tất cả những gì liên quan đến hai phạm trù bảo tồn & phát triển, có nghĩa là: bảo tồn trong sự phát triển  và vì sự phát triển. Nói rõ hơn là sự phát triển phải được ưu tiên với một cái giá vừa phải.

4 - Những ý kiến khác của ông về nhà thờ Đức Bà Sài Gòn?

Nhà thờ Đức Bà ở Sài Gòn cũng như nhiều công trình kiến trúc thời Pháp khác là một trong những di tích kiến trúc – lịch sử - văn hóa ở vào vị thế bậc nhất của thành phố. Cái vị thế đó mãi mãi đảm bảo cho nó là một thứ di sản trong tâm linh, tình cảm & ký ức của tất cả những ai yêu quí & phấn đấu cho sự tô điểm “Hòn ngọc Viễn Đông” này luôn sáng chói.

Người trả lời phỏng vấn

PGS - TS - KTS Lê Thanh Sơn